Demorgen : Lovenswaardige roep in de woestijn
06/03/10 12u17
Sami Zemni is professor politieke wetenschappen (UGent) en auteur van het boek Het islamdebat. Hij vindt datde schriftgeleerde die een fatwa uitvaardigde tegen geweld in naam van de islam ondanks zijn goede bedoelingen bijdraagt tot de verwarring tussen religie en politiek.
Een invloedrijke schriftgeleerde heeft moslimterroristen die zelfmoordaanslagen plegen als ongelovigen omschreven die recht naar de hel gaan (DM 2/3). Sami Zemni vindt zijn fatwa lovenswaardig, maar betwijfelt of die veel zoden aan de dijk zal zetten, aangezien de redenen om naar geweld te grijpen sowieso veeleer van politieke dan van religieuze aard zijn.
Kan een religieus antwoord op religieus gelegitimeerd geweld een oplossing zijn voor wat in se politieke conflicten zijn? En zoekt men in dit soort lovenswaardige fatwa's geen bevestiging van het verkeerde idee dat het geweld in naam van de islam enkel en alleen ingegeven is door religieuze redenen?
De lovenswaardige fatwa van de vooraanstaande Pakistaanse moslimgeleerde Tahir al-Qadri tegen het geweld in naam van de islam en tegen de zelfmoordaanslagen in naam van de jihad is beslist niet de eerste en zeker niet de laatste fatwa van zijn soort. Het feit dat er de laatste dagen wereldwijd veel aandacht aan werd besteed heeft waarschijnlijk meer te maken met de goed verzorgde mediacampagne van de geleerde, zijn Britse achterban en de niet te ontkennen steun van de Britse overheid via de Quilliam Foundation, dan met de originaliteit van de boodschap zelf.
Sinds 9/11 hebben tal van moslimgeleerden verscheidene fatwa's gepubliceerd, de een al explicieter dan de andere, tegen het geweld in naam van de islam en met name tegen het doden van onschuldige burgers, vrouwen en kinderen. De opinies van invloedrijke moslimgeleerden bereiken niet altijd de westerse media, aangezien ze vaak in het Arabisch en niet zelden in een theologisch en oubollig jargon zijn opgesteld. Daarenboven heeft dit soort boodschappen het moeilijk om aandacht te krijgen en in te gaan tegen de bijna onophoudelijke stroom van berichten over het oorlogszuchtige karakter van de islam. Wij blijven grotendeels doof voor dat soort fatwa's omdat we liever gerustgesteld worden in onze vooroordelen tegenover een islam-in-oorlog dan dat we de complexe realiteit van de islam proberen te begrijpen.
De bedoeling van de fatwa is om vooral jongeren ervan te weerhouden zich aan te melden op een van de vele fronten die de Arabische en islamitische wereld doorkruisen. Als jongeren weten dat wat ze doen tegen de islam indruist, en dat het gebruik van zelfmoordaanslagen om de status van martelaar te verkrijgen niet de hemel maar wel de hel oplevert, zullen zij zich weerhouden van het gebruik van geweld, zo luidt de redenering van al-Qadri en vele anderen. Of deze of gelijkaardige goedbedoelde fatwa's van andere moslimgeleerden een grote impact hebben is nog steeds niet duidelijk. Religie inzetten tegen geweld dat zich door diezelfde religie laat legitimeren is een strategische keuze waarvan we de gevolgen nog niet helemaal kunnen inschatten.
Binnen de verschillende stromingen van de hedendaagse islam is het gebruik van geweld ¿ in welke mate, op welke manier en tegen wie ¿ een felbesproken thema. De meningen lopen vaak uiteen en de ruzies zijn niet meer te tellen. Nog voor al-Qadri zijn eigen fatwa aan het Engelse publiek kon voorstellen, liepen reeds berichten binnen van tegenstanders uit andere stromingen. Voor de Salafis, een strikte islamitische leer die de totale onderwerping aan God voorschrijft, stond niet zozeer de inhoud ter discussie als wel het statuut van de geleerde: een soefi die gelooft in "nonsens" zoals communiceren met de doden via meditatie, dans en muziek kan toch niet au sérieux worden genomen, melden ze.
Voor de jihadi's daarentegen is zijn boodschap dan weer een teken van zwakheid, een gemakzuchtige onderwerping aan de "westerse" belangen in ruil voor de spreekwoordelijke fifteen minutes of fame.
Het probleem met dit soort fatwa's is dat ze heel wat verwachtingen creëren. Sinds de afkondiging van de Oorlog tegen de Terreur heeft men ons willen doen geloven dat we niet te maken hebben met politieke conflicten waarbinnen religieuze factoren aanwezig zijn, maar met religieuze tegenstellingen en conflicten. Vandaar de strategie om fatwa"s te betrekken in de strijd tegen het terrorisme. Criticasters van de islam vragen zich dan weer af of de religie die zij als fascistoïde beschouwen, gebruikt kan worden om het extremisme tegen te gaan.
72 maagden
De hamvraag zou eigenlijk moeten zijn: kan een religieus antwoord op het geweld een oplossing zijn voor wat in se politieke conflicten zijn? Of nog, zoekt men in dit soort fatwa"s geen bevestiging van het verkeerde idee dat het geweld in naam van de islam enkel en alleen ingegeven is door religieuze verzen en overtuigingen?
Het is ontegensprekelijk zo dat de jihadi"s hun daden legitimeren in religieuze termen, maar betekent dat dan dat zij de wapens opnemen, bommen laten ontploffen of zichzelf opblazen enkel en alleen omdat ze denken dit te lezen in de Koran? Wie kan er nog aannemen dat zij de dood opzoeken omdat hen 72 maagden zijn beloofd door bloeddorstige imams?
Wat we de laatste jaren te veel over het hoofd hebben gezien is dat het geweld niet zomaar voortkomt uit verzen uit de Koran maar wel uit politieke conflicten waarbinnen sommigen met geweld hun doel willen bereiken. De oorzaken van het geweld zijn terug te vinden in de politieke problemen die de Arabische en islamitische wereld doorkruisen (de bezetting van Irak, het Palestijns-Israëlisch conflict, Afghanistan?). Door op de islam te focussen zowel wat betreft de analyse als in de zoektocht naar oplossingen, negeren we de rol van de politiek.
Het religieus gelegitimeerd geweld is vaak niet veel meer dan een idioom dat mensen moet mobiliseren nadat seculiere ideologieën in de jaren "70 en "80 hun krediet hadden verloren. Zolang men niet wil inzien dat de conflicten waarmee we te maken hebben van politieke en sociale aard zijn (weliswaar met een religieuze component) en dus door de politiek opgelost moeten worden, zullen er altijd mensen zijn die de wapens zullen opnemen. Diegene die beslist heeft geweld te moeten gebruiken om zijn doel te bereiken, zoekt uiteindelijk de legitimatie die hem het best uitkomt en niet andersom, en daar kan deze fatwa of de honderden die voordien kwamen en nog zullen volgen waarschijnlijk weinig aan doen.
Comments